محمد لسانی، استاد حوزه ارتباطات در برنامه «سینماچی» رادیو جوان درباره اینكه مردم اینستاگرامی ایران چه نسبیتی با مردم ایران دارند، گفت: موضوع اول بحث ترول، ترول‌ها و ترولینگ است. مفهومی كه در فضای مجازی معمول است و شامل بددهنی، ناسزاگویی و فشاری است كه در نظر‌ها، كامنت‌ها و پیام خصوصی به افراد می‌دهند و برای سركوب‌ كردن طرف مقابل است.

لسانی ادامه داد: ترول‌ها در حوادث اخیر فعال شدند و باعث شد كه كسانی كه می‌خواستند به صحنه بیایند و دعوت به آرامش و عقلانیت كنند، نسبت به كنش مجازی ترس داشته باشند. از طرفی، حتی اگر اشخاص با ناآرامی‌های اخیر همراهی نكنند، ترول‌ها به صفحه آن شخص می‌روند و می‌خواهند كه موضعی را در جهت خواست آن‌ها بگیرد.

این استاد حوزه ارتباطات به لشكرهای سایبری خارج از كشور اشاره كرد و گفت: این افراد مردم نیستند اما مردم‌نمایی می‌كنند. به اكانت‌ها هجوم می‌برنند و آن‌ها را برای ارسال یا حذف یك محتوا تحت فشار قرار می‌دهند. به نظر می‌رسد كه هر دو حوزه با سلبریتی‌ها عجین شده است. یعنی تمركز كردند كه رفتار سلبریتی‌ها را شكل دهند. این اتفاقات وارد حوزه‌های عملیات روانی شده و متاسفانه از فضای پاك شبكه‌های اجتماعی فاصله گرفته است.

وی در پاسخ به این سوال كه آیا لشكركشی فضای مجازی واقعیت دارد و در تعریف عملیات روانی قابل تعریف و شناسایی است، گفت: بله، عملیات روانی كارهای عجیب و غریبی انجام می‌دهد. شما وقتی با مفاهیم مختلف این حوزه آشنا می‌شوید، می‌بینید كه طبیعی است. به عنوان مثال، پرچم دروغین، رویداد و كنشی می‌آفریند و آن را به شخصیتی نسبت می‌دهد تا انحراف ذهنی انجام دهد. بنابراین عملیات روانی پیچیده و پیشرفته شده و به راحتی نمی‌توانید دست طرف مقابل را بخوانید.

لسانی در پاسخ به این سوال كه از آنجایی كه سلبریتی‌ها پایگاه اجتماعی‌شان در شبكه‌های اجتماعی تعریف می‌شود، باید چكار كنند كه درست این فضا را بفهمند، توضیح داد: مهمترین مسئله این است كه افراد خودشان باشند. یعنی با موج اجتماع به چپ و راست نروند. وقتی ما كنش‌مان منطقی باشد و نه واكنشی، دچار عملیات روانی هیچ‌كسی نمی‌شویم. عملیات روانی آنجایی شكل می‌گیرد و موفق می‌شود كه افراد و ذهنیتشان را هدف قرار دهد.

وی درباره عملیات روانی یادآور شد: مهمترین مسئله كنش منطقی است. خیلی از سلبریتی‌ها ممكن است به شرایط فعلی كشور منتقد باشند ولی كنش منطقی انجام دادند. به عنوان مثال، از پزشكی قانونی درخواست مشخص شدن شرایط را داشتند. از نیروی انتظامی و مسئولان امنیتی در حوزه اجتماعی تقاضای آرامش را داشتند. از مردم خواستار عقلانیت بودند. به نظر می‌رسد كه كنش منطقی باعث می‌شود كه كشورمان از میانه این آشوب‌ها سالم بماند.

سجاد بلوكات، پژوهشگر و فعال رسانه درباره رابطه حاكمیت و سلبریتی‌ها گفت: آن چیزی كه به آن مرجع اثرگذار و كنشگر سیاسی می‌گوییم، در دوره جدید عوض شده است. یعنی قبل از سلبریتی‌ها مرجعیتی به نام روشنفكران، احزاب و افراد تحصیلكرده داشتیم كه امروز این مرجعیت به دوش سلبریتی‌ها افتاده است. یعنی افرادی كه قبول دارند كه در حوزه سیاسی و اجتماعی اطلاعات بالایی ندارند.

بلوكات ادامه داد: بنده سلبریتی‌ها یا افرادی كه برای مردم جذابیت دارند، ناظر به بازیگرها می‌دانم. اكثر این سلبریتی‌ها از سیستم رسانه‌ای حاكمیت بالا آمدند. در همان ابتدا در هر سریالی كه حاكمیت می‌ساخت، بازی می‌كردند. همین الان كه شبكه آی‌فیلم را نگاه كنید، خیلی از سلبریتی‌هایی كه امروز اظهار نگرانی می‌كنند و می‌خواهند فاصله بندازند، نقش سرهنگ ناظر را بازی می‌كردند.

وی با بیان اینكه برای آن‌ها ورودشان به این عرصه به هر شكلی مهم است، افزود: یعنی اگر نزدیك‌ترین نقش به حاكمیت هم به آن‌ها بدهند، این‌كار را انجام می‌دهند. اما بعد از مدتی حس می‌كنند كه قدشان از قد رسانه‌ای سیستم بالاتر رفته است. یك تعداد از سلبریتی‌ها در دستمزدهایشان این موضوع دیده می‌شود. به عنوان مثال، یك سلبریتی كه عدد دستمزدش بالاتر می‌رود، برای اینكه بخواهد در فیلمی بازی كند كه حاكمیت خواسته، عدد بالایی را انتخاب می‌كند.

این فعال رسانه با بیان اینكه این سلبریتی برای اینكه بخواهد بدنه اجتماعی‌اش را حفظ كند، باید با حاكمیت فاصله بگیرد، افزود: در چند سال اخیر بارها و بارها از حرف خودشان برگشتند و دوره‌های مختلف آدم‌های مختلف اشتباهات بزرگ را داشتند. بازیگری كه به‌خاطر توییت یك پیچ جعلی رفتار هیجانی نشان داد و منجر شد كه یك روحانی در همدان كشته شود. باوجود اینكه این فرد عذرخواهی هم كرد ولی دوباره رفتارهای هیجانی از خود نشان می‌دهد. یعنی خودشان هم اذعان دارند كه كنشگر اجتماعی نیستند و از یك‌جایی به بعد از رفتار گذشته خودشان هم پشیمان می‌شوند.

این پژوهشگر با اشاره به واكنش همایون شجریان درباره دانشگاه شریف گفت: با وجود اینكه واكنش ایشان معقولانه و منتقدانه بود ولی با فحاشی رو‌به رو شد. یعنی از یك‌جایی به بعد از هر سلبریتی و در هر جایی عبور می‌كنند. این موضوع فقط به سلبریتی‌های داخل كشور مربوط نمی‌شود. برای من جالب بود كه از مجری بی‌بی‌سی هم عبور كردند‌. سلبریتی پرداخت ذهنی‌اش فضای مجازی است و حس می‌كند كه اگر امروز نسبت به كامنت افراد موضع‌گیری نكند، فردا روزی محاكمه خواهد شد.