به گزارش گروه چندرسانه ای رادیو جوان، براساس محاسبات انجام‌شده، هزینه‌ ماهانه افراد در صدك صدم (مرفه‌ترین قشر جامعه)، 86 برابر صدك اول (كم‌برخوردارترین قشر جامعه) است. مطالعه تجربه كشورهای موفق در مهار نابرابری درآمد، 4 روش «قراردادن درآمد خانوار به عنوان مبنای اخذ مالیات»، «اخذ مالیات تصاعدی متناسب با درآمد خانوار»، «كاهش فرار مالیاتی با كمك اظهار شخص سوم» و «پرداخت‌های حمایتی به‌صورت مابه‌التفاوت از خط فقر» را برای تعدیل این وضعیت پیشنهاد می‌دهد.

تصویر نابرابری درآمد در ایران، خبر از شكافی عمیق با وضعیت مطلوب می‌دهد. این شكاف بیشتر به یك دره می‌ماند كه فاصله قله تا كف آن، عدد بزرگی است. هزینه خالص ماهانه هر فرد در صدك صدم(بالاترین صدك درآمدی) 86 برابر هزینه ماهانه یك فرد در صدك اول است. اما چه راهكاری برای كم‌عمق كردن این دره وجود دارد؟ در پژوهشی كه محمد حسینی در دومین كنفرانس اقتصاد ایران ارائه داده است، 4 راهكار بنیادی و اساسی برای این هدف پیشنهاد شده است.

قرار دادن درآمد خانوار به‌عنوان مبنای اخذ مالیات، كاهش فرار مالیاتی با استفاده از اظهار شخص سوم، نرخ تصاعدی مالیات بر خانوار و پرداخت‌های حمایتی به‌صورت مابه‌التفاوت از خط فقر در یك فرآیند بلندمدت می‌تواند اقتصاد ایران را تا حد خوبی از نابرابری درآمد نجات دهد. اما در كوتاه‌مدت نیز دولت می‌تواند با شناسایی دهك‌های بالای درآمدی و اخذ مالیات از آنها، عمق شكاف را كاهش دهد. از طرف دیگر با افزایش قیمت بنزین، دولت می‌تواند منابع لازم برای پرداخت‌های حمایتی را تامین كند چرا كه با افزایش قیمت بنزین، فشار وارده به دهك‌های پایین درآمدی بسیار كمتر از دهك‌های بالا است و در عوض دولت می‌تواند پرداختی‌های خود به دهك‌های پایین درآمدی را افزایش دهد.
تصویر نابرابری در ایران

آمارها نشان می‌دهد كه نابرابری در كشور در وضعیت مطلوبی به سر نمی‌برد. هر چند در یك دهه اخیر، تعدیلی در این وضعیت به وجود آمد و ضریب جینی از سطح بالای 4/ 0 واحد به زیر كشیده شد و به حدود 35/ 0 رسید اما از سال 1390 بار دیگر ضریب جینی سیر صعودی پیش گرفت و به نزدیكی 4/ 0 درصد رسیده است. در قیاس با دیگر كشورها ضریب جینی ایران در محدوده آمریكا قرار دارد. حتی از سال 2011 میلادی درجه نابرابری در ایران، كمتر از آمریكا گزارش شده است. اما در قیاس با كشورهای اسكاندیناوی كه جزو برترین كشورها از نظر توزیع درآمدی به حساب می‌آیند، وضعیت مطلوب نیست. ضریب جینی نروژ در سال 2013، حدود 25/ 0 بود، اما در همان سال این عدد برای ایران 38/ 0 گزارش شده است.

كارشناسان برای دادن یك تصویر عینی از شدت نابرابری درآمدی در اقتصاد ایران، درآمد درهك‌ها و صدك‌های مختلف درآمدی را بررسی كرده است. هزینه خالص هر فرد به‌طور میانگین در صدك صدم(قشر برخوردار جامعه)، ماهانه 4 میلیون و 662 هزار تومان است، در حالی كه برای افراد در صدك یكم، این عدد ماهانه 54 هزار تومان است. این اختلاف فاحش، نمایانگر نابرابری شدیدی در جامعه ایران است. هزینه افراد در بالاترین صدك كشور، 86 برابر هزینه افراد در صدك یكم است. در دهك اول، هزینه خالص ماهانه حداكثر 208 هزار تومان است. این عدد نیز نشان می‌دهد كه در مقیاس دهكی نیز شكاف عمیق است. به‌طور میانگین افراد دهك اول یك‌چهاردهم افراد دهك دهم در یك ماه هزینه می‌كنند. آنچه این شكاف عمیق را در دهك‌های مختلف به وجود آورده، بخشی به دلیل ناكارآیی‌های درآمدی و بخشی دیگر به دلیل ناكارآیی‌های هزینه‌ای موجود در ساختار اقتصاد ایران است.

ناكارآیی درآمدی در نظام درآمدی كشور، بزرگ‌ترین نقطه ضعف در نظام مالیاتی وجود دارد. وابستگی به درآمدهای نفتی، ضعف نظام مالیاتی را در گذشته تشدید كرده است. دولت‌ها همواره بابت درآمد، خیالشان از درآمدهای نفتی راحت بوده و به همین دلیل كمتر به گسترش چتر مالیاتی پرداخته‌اند. همین كم‌توجهی باعث شد تا نظام مالیاتی نتواند به شكل كارآ، مالیات را از دهك‌های بالای درآمدی دریافت كند. ضعف‌های مالیاتی اكنون از دو جبهه تحت فشار است. نخستین كاستی در قانون وجود دارد؛ به‌طوری كه نرخ پایین مالیات برای بعضی از بخش‌ها و معافیت‌های مالیاتی موجود، مانعی بر سر درآمدهای مالیاتی مناسب به حساب می‌آید. در جبهه دوم نیز در زمینه اجرایی، فرار مالیاتی بالای افراد و شركت‌ها، به شكل یك صخره در مسیر مالیات‌ستانی عمل می‌كند.

انتهای پیام/