اول اینكه موج دستگیری‌ها در خاندان سلطنتی سعودی، احتمال وقوع درگیری‌های داخلی در عربستان را افزایش داده است. دومین مساله، پرتاب موشك‌های یمنی به خاك عربستان است كه از سوی مقامات سعودی به ایران نسبت داده شد؛ موضوعی كه احتمال وقوع درگیری‌ در منطقه را افزایش می‌دهد. رشد بهای نفت هرچند خبر خوبی برای صادركنندگان نفتی محسوب می‌شود، اما ادامه جهش‌های پرشتاب می‌تواند ریسك‌هایی را به همراه داشته باشد. اولین ریسك، تهدید پایداری بازار نفت است؛ چراكه با رشد قیمت‌ها احتمال بازگشت تولیدات نفت شیل و افزایش سطح عرضه تقویت می‌شود. موضوعی كه می‌تواند روند افزایشی قیمت نفت را دچار گسست كند. دوم آنكه، اصلاحات اقتصادی اجباری در زمان افت قیمت‌ها و كاهش سهم نفت در بودجه كشورهای نفتی ممكن است با رشد قیمت نفت نیمه‌كاره رها شود و وابستگی این كشورها به نفت مجددا افزایش یابد. ریسك آخر كه می‌تواند از دو مورد قبلی پرمخاطره‌تر باشد، احتمال افزایش درگیری‌های منطقه‌ای است؛ چراكه با افزایش قیمت‌ها كشورهای منطقه هم پول بیشتری برای هزینه‌های نظامی خود دارند و هم اینكه ترغیب می‌شوند با تشدید تنش‌های منطقه قیمت نفت را بالا نگه دارند.
سه ریسك پنهان جهش نفتی

«قیمت نفت 64 دلار شد.» این خبری است كه روز دوشنبه فضای رسانه‌ای دنیا را پوشش داد. اما هرچند رشد قیمت‌ها خوشحالی كشورهای تولیدكننده نفت را به دنبال دارد، همزمان آژیر خطر را نیز در این كشورها به صدا در‌می‌آورد. بهای نفت ظرف 4 ماه گذشته بیش از 42 درصد رشد كرده است، این رشد شدیدی است و در صورت تداوم می‌تواند فتیله تحولات دیگری را روشن كند.

در واقع با وجود حضور تولیدكنندگان نفت شیل در آمریكا، رشد قیمت نفت به معنای افزایش پتانسیل افت قیمت‌ها نیز هست؛ این یعنی خروج دوباره كنترل بازار نفت از دستان اوپك. اما این تنها ریسك بازاری رشد قیمت‌ها است. تهدیدهای نفت گران برای كشورهای منطقه ممكن است بسیار خطرناكتر از تهدیدهای بازاری آن باشد. رشد قیمت نفت می‌تواند موجب رها شدن اصلاحات اقتصادی باشد كه ظرف دو سال گذشته در كشورهای نفت‌خیز آغاز شده است، این یعنی وابستگی بیشتر به نفت و ادامه مسیری كه سال‌ها است این كشورها طی كرده‌اند. اما رشد قیمت نفت به معنای بودجه بیشتر برای واردات تسلیحات نظامی نیز هست، این یعنی احتمال افزایش تنش‌ها در منطقه بیشتر می‌شود. اینها ریسك‌های احتمالی است كه ممكن است به دنبال شوك قیمتی در بازار نفت رخ دهد؛ ریسك‌هایی كه تحولات اخیر منطقه احتمال وقوع آنها را بیشتر می‌كند.
نفت چطور 64 دلاری شد؟

نفت روز دوشنبه نزدیك به 3 درصد رشد كرد و به بیشترین سطح طی دو سال و نیم گذشته رسید. بر این اساس، بهای نفت خام آمریكا در پایان این روز با 7/ 1 دلار رشد به 35/ 57 بر بشكه رسید و شاخص نفت برنت نیز با رشد 2/ 2 دلاری در قیمت 27/ 64 دلار بر بشكه به فروش رسید. روز گذشته نیز نفت توانست این سطوح قیمتی را حفظ كند و حول و حوش همین قیمت‌ها نوسان كرد. دو ریسك ژئوپلیتیك عامل افزایش قیمت‌ها بود؛ اول تحولات داخلی عربستان و دوم حمله موشكی یمن به این كشور. محمد بن‌سلمان، ولیعهد قدرت‌طلب عربستان سعودی، شامگاه یكشنبه دستور دستگیری تعدادی از وزرا، شاهزادگان و سرمایه‌گذاران سعودی را صادر كرد كه برخی از آن با عنوان «فاز اول مبارزه با فساد» یاد كردند. در واقع گفته می‌شود بن‌سلمان این اقدام را برای مبارزه با مفاسد اقتصادی انجام داده است. این در حالی است كه شواهد بسیاری از بالا گرفتن جنگ قدرت در لایه‌های خاندان سعودی خبر می‌دهند و دستگیری‌های اخیر نیز از نشانه‌های وقوع این جنگ است. این تحولات در حال‌حاضر بر سیاست‌های نفتی عربستان تاثیر نخواهد داشت، چراكه بن‌سلمان پیش از این خود از تمدید توافق اوپك حمایت كرده بود. با این حال وقایع اخیر عربستان احتمال بیشتر شدن تنش‌ در داخل عربستان و وقوع درگیری‌های داخلی در این كشور را افزایش داده است. موضوعی كه می‌تواند به‌شدت بر بهای نفت اثر‌گذار باشد.

اما این تنها بخشی از وقایع روزهای گذشته است. همزمان با وقایع عربستان، نیروهای ارتش یمن و انصارالله، ریاض را مورد حمله موشكی قرار دادند. هرچند كه موشك پرتاب شده توسط پدافند ضد‌موشكی ریاض منهدم شد و خسارتی به دنبال نداشت، اما این اتفاق نگرانی‌ها از افزایش تنش در منطقه به‌خصوص بین ایران و عربستان را افزایش داده است. چراكه ابتدا دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریكا و سپس مقامات سعودی با طرح ادعاهایی این حمله موشكی را به ایران ربط دادند. عربستان سعودی می‌گوید موشك دوربرد حوثی‌های یمن را اقدام نظامی مستقیم از طرف ایران تلقی می‌كند و حق تلافی را برای خود محفوظ می‌داند.

احتمال وقوع جنگ در منطقه‌ای كه قلب ذخایر نفت جهان محسوب می‌شود عاملی نیست كه بازار نفت آن را نادیده بگیرد. توماس وارگا، تحلیلگر PIV OIL در گفت‌وگو با رویترز می‌گوید: مجموع تولید دو كشور حدود 14 میلیون بشكه در روز است، طبیعی است كه زمانی كه این دو كشور روبه‌روی هم قرار می‌گیرند و مستقیم به هم خیره می‌شوند قیمت نفت جهش كند. به گفته ناظران بازار احتمال وقوع درگیری بین ایران و عربستان حتی از وقایع رخ‌داده در خاندان سعودی نیز برای بازار نفت با‌اهمیت‌تر است. به گزارش رویترز، اولیور یاكوب، استراتژیست موسسه Petromatrix، می‌گوید: «عربستان سعودی واقعا قصد دارد اقداماتی علیه ایران شروع كند و این به نظر من بسیار بیشتر از مساله داخلی این كشور بر بازار نفت اثرگذار است.» به گفته این كارشناس بازار نفت، این موضوع می‌تواند به دو شكل در بازار اثرگذار باشد. اول اینكه ریسك‌های ژئوپلیتیك عرضه جهانی نفت را افزایش می‌دهد و دوم، نگه‌داشتن توافق و اجماع در اوپك را دشوارتر می‌كند. اشاره یاكوب به توافقی است كه اعضای اوپك با برخی متحدانشان در خارج از این سازمان انجام دادند تا عرضه جهانی نفت را روزانه 8/ 1 میلیون بشكه كاهش دهند. این ایده در حالی مطرح می‌شود كه اوپك معمولا تلاش می‌كند مشكلات و درگیری‌های داخلی بین اعضا بر تصمیمات این سازمان اثر‌گذار نباشد. به‌طور مثال در زمان جنگ ایران و عراق با وجود اینكه تنش‌ها بین دو كشور در بیشترین سطح خود قرار داشت اما این اختلافات در نشست‌های اوپك و تصمیمات این سازمان تاثیرگذار نبود.
42 درصد رشد قیمت نفت

بهای نفت برنت 22 ژوئن مصادف با اول تیر به 45 دلار بر بشكه رسید. در آن زمان نگرانی از افزایش تولید نفت شیل، رشد تولیدات لیبی و نیجریه و ضعف در سمت تقاضای بازار نفت در نیمه اول سال موجب افت قیمت‌ها شده بود. با این حال درست از آن زمان قیمت نفت در مسیر افزایشی قرار گرفته و تاكنون حدود 42 درصد رشد كرده است. رشد شدید تقاضا برای نفت، كاهش موجودی انبارهای نفتی، احتمال تمدید توافق اوپك و ریسك‌های ژئوپلیتیك(احتمال تحریم‌ مجدد ایران، درگیری بین اقلیم كردستان و دولت مركزی عراق و وقایع اخیر) مهم‌ترین اهرم‌ رشد قیمت نفت محسوب می‌شوند. اما رشد 42 درصدی نفت در بطن خود خطراتی را نیز برای بازار و همچنین شرایط كشورهای منطقه دارد. تهدید‌هایی كه به سه دسته تقسیم می‌شوند. دسته اول خطر متزلزل شدن مجدد بازار نفت است.
سه ریسك بازاری رشد قیمت نفت

ریسك‌های بازاری رشد شدید قیمت‌ها را می‌توان در سه دسته تقسیم كرد. اول اینكه در حال حاضر احتمال افزایش تولید نفت شیل و بازگشت مازاد عرضه به بازار نفت بیش از هر زمان دیگری شده و این می‌تواند بار دیگر كنترل بازار نفت را از دست اوپك خارج كند. تعداد دكل‌ها ی حفاری در آمریكا هفته گذشته 8 مورد كاهش یافت و به 729 دكل رسید، برخی با استناد به آمار ماهانه تولید نفت این كشور كه به شكل قابل توجهی از آمار هفتگی كمتر است و همچنین توقف رشد تولید دكل‌ها، اعلام می‌كنند كه تولیدكنندگان شیل بالاخره به بحران تولید رسیده‌اند و آنقدری كه گمان می‌شد نمی‌توانند تولید كنند.

این نظرات در حالی مطرح می‌شود كه تعداد دكل‌های فعال در میادین نفتی آمریكا همچنان حدود 62 درصد بیشتر از تعداد آنها در سال گذشته است. این موضوع به معنای پتانسیل بالای رشد تولید نفت آمریكاست. تولید نفت این كشور بر اساس گزارش هفته گذشته اداره اطلاعات انرژی آمریكا 46 هزار بشكه افزایش یافته و به 55/ 9 میلیون بشكه در روز رسیده و بسیاری از برآوردها از ادامه آن و رسیدن به 10 میلیون بشكه در روز در سال آینده خبر می‎‌دهند. نفت 60 دلاری می‌تواند قدرت رشد تولیدات شیل را بیشتر كند و كنترل بازار بار دیگر در دستان تولیدكنندگان شیل قرار گیرد.

عامل دوم به بازار آتی باز می‌گردد. در حال حاضر تعداد معاملات انتظار برای رشد قیمت‌ها در بازار آتی نفت به ركورد كم‌سابقه‌ای رسیده و این خود هرچند تا كنون به رشد قیمت‌ها كمك كرده است اما در حال حاضر تهدید بزرگی نیز برای بازار نفت محسوب می‌شود. در واقع با انباشته شدن تعداد قراردادها در موقعیت انتظار برای رشد قیمت نفت یا همان آپشن خرید (Long Posision) احتمال فروش این قراردادها و افت قیمت‌ها بسیار زیاد می‌شود. از این رو كارشناسان UBS در یادداشتی اعلام كردند: «در صورتی كه تهدیدهای عربستان و تنش‌های این كشور با یمن افزایش نیابد، قیمت نفت به زیر 60 دلار خواهد رسید.»

از سوی دیگر، هر چند گفته می‌شود نفت كالایی كم‌كشش است و رشد یا كاهش قیمت‌ها در كوتاه‌مدت نمی‌تواند بر میزان تقاضا برای آن اثرگذار باشد، با این حال رشد‌های اخیر می‌تواند رشد تقاضا برای نفت را كه عامل افزایش قیمت‌ها بود متوقف كند. به‌طور مثال رشد شدید تقاضای چین یكی از عوامل افزایش قیمت نفت و كاهش مازاد عرضه در بازار نفت در ماه‌های اخیر بوده است. این كشور در سال 2015 یعنی زمانی كه قیمت نفت حدود 50 دلار بود حدود 24 میلیارد دلار برای گسترش ذخایر نفتی خود هزینه كرده و در حال حاضر حدود 850 میلیون بشكه ظرفیت ذخیره‌سازی نفت دارد. چین در سال جاری به شدت واردات خود را افزایش داد به‌طوری‌كه حدود نیمی از رشد تقاضای جهانی را به خود اختصاص داده است. واردات نفت این كشور بیشتر از رشد تقاضای داخلی آن بوده و بخشی از آن در انبارهای آن ذخیره شده است. از این رو این احتمال وجود دارد كه با رشد قیمت‌ها این كشور خرید نفت برای پر كردن ذخایر خود را كاهش دهد و موجب كاهش تقاضای جهانی نفت شود. همچنین ممكن است برخی كشورهای واردكننده نفت برای كاهش هزینه‌های خود اقدام به استفاده از ذخایر خود كنند. اما این تنها تاثیر احتمالی كوتاه‌مدت و آنی رشد قیمت نفت بر تقاضا است. رشد قیمت نفت می‌تواند بر اقتصاد جهانی تاثیر داشته و كاهش رشد جهانی اقتصاد را به دنبال داشته باشد چراكه معمولا در شوك‌های قیمتی نفت، شاهد افزایش هزینه تولید در صنایع هستیم كه كاهش رشد اقتصادی را به دنبال دارد.