گزیدهای از پرونده ویژه رادیوم، روز 23 اسفند .
گفتگو با مهدی میرزایی متخصص گیاه پزشكی درباره تازه شدن طبیعت همراه با سال نو.
درباره خواب درختان و طبیعت چه میدانید؟
تا به حال به این فكر كردهاید كه درختان چگونه در زمستان به خواب میروند؟
خواب درختان به معنی نوعی توقف رشد عمیق است. خواب درختان مانند خواب انسانها دارای سه مرحله است. در سلولهای گیاه مولكولهایی وجود دارد كه در واقع نقش ساعت بیولوژیك را بازی میكنند و آلارم چرخه زندگی گیاه را كوك میكنند. دو مولكول فیتوكروم و كریپتوكروم در گیاه وجود دارد كه به نور قرمز و آبی حساس هستند، كه باعث میشود گیاه متوجه شود الان فصل خواب است یا فصل بیداری.
در زمستانها كه روزها كوتاه است نوعی فیتوكروم در گیاه تولید میشود كه به گیاه دستور میدهد به دلیل نبودن منابع لازم از نظر غذایی و شرایط مناسب محیطی وقت فعالیت نیست و باید برای صرف انرژی برگهای خود را از دست بدهد و بخوابد.
در بهار مولكولهای فیتوكروم از بین میروند و وقتی مولكول فیتوكروم از بین برود و در گیاه نباشد گیاه متوجه میشود كه طول روز بلندتر شده و هوا گرمتر شده است و متوجه میشود كه میتواند الان جوانههای خود را باز كند.
آیا تا به حال به جوانههای درختان توجه كردهاید؟
جوانه درختان، چه جوانه برگ چه جوانه گل كه در بهار باز میشوند در ابتدای پاییز یا تابستان سال قبل، در زمانی كه درخت هنوز انرژی دارد و فعال است، این جوانهها را تشكیل میدهد، بعد در طول پاییز و زمستان كه هوا سرد میشود یك نوع هورمون در گیاه تولید میشود كه هورمون خواب است و مانع تقسیم سلولهای جوانهها میشود. این تقسیم نشدن سلول باعث میشود جوانه فرم گرفته شده به همان اندازه باقی بماند و روی آن را پوششی تشكیل میشود كه ضد سرما و ضد آب است و از جوانهها محافظت میكند تا بهار سال بعد كه جوانهها سبز شوند.
درختان برای اینكه از خواب زمستانی بیدار شوند باید تعداد روزهای مشخصی از سرما با دمای زیر صفر درجه را پشت سر گذاشته باشند. اگر خواب كافی نداشته باشند و تعداد این روزها كم باشد، بیدار شدن آنها با مشكل مواجه میشود. مشكلاتی اعم از مردن درخت یا كم میوه شدن درخت یا عدم سرحالی شامل حال آنها خواهد بود.
در آخر فرایند بیدار شدن درختان مانند به خواب رفتن آنها به تدریج اتفاق میافتد. گرم شدن هوا و تغییر طول روز به درخت سیگنال بیدار شدن را میدهد.
البته اول كل درخت به طور كامل هوشیار نیست. اول ریشه درخت هوشیار هستند و كم كم این هوشیاری به جوانهها میرسد و كل درخت هوشیار میشود.