گزیدهای از پرونده ویژه رادیوم، روز 17 دی ماه.
گفتگو با آقای مهدی میرزایی متخصص گیاه پزشكی در رابطه با خطری كه نسل موزها را تهدید میكند.
شاید به نظر عجیب باشد ولی در مقطع كنونی موزها به شدت تهدید میشوند و اگر به درستی راهی برای مقابله پیدا نشود، احتمال انقراض موزها وجود دارد.
ما در جهان حدودا هزارگونه موز داریم كه یكی از آن گونهها گونه كَوِندیش است، گونهای كه در حال حاضر تهدید به انقراض نسل میشود. كَوِندیش موزی است كه نسبت به دیگر موزها قابلیت جهانی شدن بیشتری دارد؛ برخی دیگر از موزها از لحاظ خوراكی سلیقه همه مردم جهان نیست و برخی دیگر هم قابلیت تولید انبوه و صادرات ندارد.
موزها برای اولین بار در آسیا و كشورهایی مثل مالزی پیدا شدند، و در حال حاضر بیشترین تولید آنها مربوط به هند و همچنین آمریكای لاتین میشود. به همین خاطر كه موزها باید از كشورهایی خاص به دیگر كشورها صادر شوند، گونهای قابلیت تولید انبوه دارد كه پوست و جنس سخت آن باعث سالم ماندنش تا مقصد شود. به همین خاطر است كه با از بین رفتن گونه كَوِندیش احتمال این وجود دارد كه دیگر به این شكل امروزی موزها قابل دسترس ما باشد.
اما چه چیز نسل موزها را تهدید میكند؟! نوعی از گونههای قارچ فوزاریوم كه بقای آنها وابسته به موز است. آنها به آوندهای گیاه حمله میكنند و باعث بسته شدن آن آوند و در نهایت پژمردگی و مرگ آن گیاه میشوند. این قارچ سال 2010 در آمریكای لاتین پیدا شده ولی قبلتر از آن هم همین قارچ در آسیا پیدا شده بود و متاسفانه در حال حاضر شیوع آن به قدری گسترش پیدا كرده است كه در بسیاری از مناطق غیر قابل مهار شده است.
جالب است بدانید كه موز كَوِندیش از سال 1960 تبدیل به موز تجاری تبدیل شد، قبلتر از آن گونهای دیگر از موزها به نام گروسمیشل كه شیرینتر از كَوِندیش بودند به عنوان موز تجاری شناخته میشدند، اما گروسمیشل توسط همین قارچ فوزاریوم منقرض شد تا بسیاری از ما حتی طعم آن را نچشیده باشیم. در آن بازه زمانی جایگزینی به نام كَوِندیش برای گروسمیشل وجود داشت، اما امروز اگر كَوِندیش از بین برود هیچ جایگزین مناسبی كه قابلیت تجاریسازی نیز داشته باشد برای آن وجود ندارد.
حال این سوال پیش میآید كه انسانی كه توانسته غولی مثل كرونا را شكست دهد چطور بعد از این همه سال هنوز نتوانسته راهی برای مقابله با این قارچ فوزاریوم پیدا كند؟ تا به امروز این قارچ به انواع مواد شیمیایی مقاومت نشان داده، حتی این قارچ مادهای تولید میكند كه میتواند تا چهل سال بعد از نابودی گیاه، باعث شود كه گیاه موز دیگری در آن خاك جایگزین و رشد نكند. در حال حاضر تنها راهی كه برای جلوگیری و پیشرفت شیوع این بیماری در نظر گرفته شده سوزاندن گیاههای بیمار است، تا خاك از بین نرود و بیماری به درختان كمتری سرایت كند.