خبرهای جعلی در حوزه علمی و تشخیص درستی یا نادرستی آن، موضوع برنامه رادیوم بود.
هدی عربشاهی در گفت‌وگو با برنامه رادیوم درباره سواد رسانه‌ای در خصوص شایعات علمی گفت: «گاهی وقت‌ها خبری علمی با منبع علمی و دانشگاهی منتشر می‌شود و بارها از این نظر افرادی راستی آزمایی كرده‌اند تا واكنش مردم و دانشمندان را ببینند و اینكه چقدر این شایعه می‌تواند باورپذیر باشد.
در دو دهه اخیر این اتفاق خیلی بیشتر شده است. در اصل از زمانی كه اینترنت به منبع اصلی جست‌وجوهای افراد وارد شده، شاهد آن هستیم.»
وی تصریح كرد: «یك زمانی برای خواندن مقاله علمی باید به یك كتابخانه رسمی دانشگاه مراجعه می‌كردیم، اما الان می‌توانیم خیلی راحت جست‌وجو كنیم و منابع‌مان را پیدا كنیم.»
وی مثال زد: «ژورنالیتی به نام «مجله مطالعات زمین اقلیمی» در دوم نوامبر 2007 مقاله‌ای درباره گرمایش جهانی با عنوان «تولید دی‌اكسید كربن توسط باكتری‌های كف دریا، مرگ نظریه گرمایش جهانی توسط دنیا» منتشر كرد. این مقاله توضیح می‌دهد كه انسان هیچ نقشی در تغییرات اقلیمی ندارد.
این را یادم است كه در آن زمان بحث و تفاسیری پیرامون این خبر شكل گرفت.»
عربشاهی درباره علت باور كردن این خبر گفت: «نشریه ظاهراً معتبر و رسمی بوده كه با موسسه مطالعات زمین اقلیمی دانشگاه اوكیوانا ژاپن مرتبط بوده و مقاله منتشر شده هم پژوهشی از دپارتمان اقلیم شناسی دانشگاه آریزونا و دانشگاه گوتنبرگ سوئد بوده است.
این خبر گفته بود كه باكتری‌های كف اقیانوس‌ها تولید دی‌اكسید كربن داشته‌اند و اقلیم اقیانوس‌ها را تغییر داده‌اند و عامل گرمایش جهانی شده است.»
وی توضیح داد: «یك سایتی این خبر را نقل قول می‌كند و خبر همه جا پخش می‌شود.
اما نهایتاً مشخص می‌شود كه دانشگاه آریزونا دپارتمان اقلیم شناسی ندارد و مجله مطالعات زمین-اقلیمی هم وجود ندارد. یعنی عنوان مجله هم جعلی بوده است.
نكته جالبش این است كه رفرنس داده شده به دانشگاهی در ژاپن داده شده بود و ما می‌دانیم كه رسم‌الخط ژاپنی رسم‌الخط لاتین نیست كه همه با آن آشنایی داشته باشند و كسی نگفته بود كه چرا مقاله پژوهشی به زبان لاتین منتشر نشده است.»
هدی عربشاهی با اشاره به اینكه این خبر، خبر درستی نبوده است، گفت: «در نهایت مشخص می‌شود كه یك آقایی این خبر را منتشر كرده بود و سایت را هم به صورت جعلی درست كرده بود تا مردم را به مسئله گرمایش جهانی حساس كند.
او می‌خواست كه آن زمان (سال 2007 كه سند 2020 هم منتشر می‌شد) توجه مردم را به مسئله گرمایش زمین جلب كند و این خبر تیتر یك تمام خبرگزاری‌ها شد.
به محض این هم كه متوجه می‌شود خبر جعلی است، آن را حذف می‌كند.»
وی با اشاره به اینكه این روزها حجم انبوهی از اطلاعات به ما منتقل می‌شود، درباره تشخیص درستی این اخبار، گفت: «مهمترین كار این است كه منابع مقاله پژوهشی بررسی شود. چون بعید است كسی كه خبرهای علمی را جعل كرده، آن لینك‌ها را چك كند.
به هر حال یك‌سری نشریات هستند كه ناشناس‌اند و باید هایپرلینك‌های آنها بررسی شود. البته این كار هم كار سختی است.
چون موردی بوده كه مقاله در یك نشریه معتبر منتشر شده، اما مقاله جعلی بوده است و نشریه را هم فریب داده است.»
عربشاهی درباره ارسال خبرها در فضای مجازی و مسئولانه دست به دست كردن مطالب علمی، گفت: «قبل از ارسال یك خبر برای دیگران بهتر است كه درستی آن را بررسی كنیم و حداقل كار این است كه برای خبرهای دست به دست شده از یك فرد مطلع بپرسیم.
معمولاً وقتی خبر جعلی ساخته می‌شود، سعی می‌شود فاكتورهای درست در آن وجود داشته باشد. مثلا نقل قول از آدم‌های معروفی یا رسانه مشخص. برای همین باید آن رسانه یا نقل قول‌های آن فرد، بررسی شود.»
وی مثال زد: «در سال 1996 یك رسوایی به نام «ماجرای سوكال» اتفاق می‌افتد. آقایی به نام آلن سوكال كه استاد فیزیك دانشگاه نیویورك بوده كه یك مقاله پست‌مدرن در نشریه علمی «سوشال تكست» منتشر می‌كند.
او در آن مقاله چیزهای بی‌ربط را به هم ربط می‌دهد. یعنی نظریه آشوب، نظریه نسبیت عام انیشتین، فیزیك كوانتوم، تكینگی، مكانیك سیالات و ... را به جامعه شناسی، روانشناسی، فمنیسیم و مشكلات اجتماعی ربط می‌دهد.
این نهایتاً به یك چرند علمی و غیر واقعی تبدیل می‌شود كه آنقدر خوب نوشته شده كه داورها این مقاله را می‌پذیرند.
ایشان هم قصدش این بود كه نشان دهد چقدر داوری در نشریات علمی می‌تواند ضعیف باشد و فقط به خاطر اینكه یك مقاله بدنه درستی دارد و آدمی كه آن را نوشته، معتبر باشد، داوران آن را بررسی نمی‌كنند.»
وی تاكید كرد: «نشریات علمی نیز می‌توانند در داوری مقالات اشتباه عمل كنند. به همین علت می‌توانیم برای صحت یك خبر علمی هنر و شرایط كاری سردبیران را هم در نظر بگیریم.»
