مهندس ناصر مشهدی زاده درباره دسته‌بندی كلی مساجد در جهان اسلام گفت: «اگر قلمرو جهان اسلام را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم كنیم كه عراق در مرز این تقسیم قرار دارد، بخش شرقی بیشتر تحت نفوذ و حاكمیت فرهنگ و تمدن ایرانی بوده و بخش غربی در معماری مسجد تحت نفوذ معماری بیزانس بوده است. مانند مساجدی كه در ساحل مدیترانه یا اندلس ساخته می‎شد.
اما نمی‌توان به طور قطع چنین تقسیم بندی را تعیین كرد. چرا كه بعضی مساجد مانند مسجد جامع قرطبه معماری با فرهنگ ایرانی دارد.»
وی درباره بخش‌های معماری مساجد گفت: «مساجد كه در دنیای اسلام ساخته می‌شدند، از چند بخش تشكیل شده است.
این بخش‌ها شامل شبستان (كه داخل آن محراب بوده است)، مقصوره (مكانی كه محل نشستن خلیفه یا پادشاه را جدا می‌كرد)، حیاط و مناره می‌شود. منبر هم یكی از بخش‌های مسجد است كه هیچگاه نتوانسته است بخشی جدا از داخل مسجد باشد.
معماری این مساجد بسته به نظر معماران یا سفارش كسانی كه تاكید داشتند مساجد ساخته شوند، ممكن است تغییراتی داشته باشد. مثلاً تك ایوانی یا چهار ایوانی باشند، یا شبستان ویژه‌ای یا بخش‌های زنانه مستقل و ویژگی‌های دیگری داشته باشند.
مساجدی بودند كه به دلیل اینكه كه روی معابد ساخته می‌شدند یا اگر جنس زمین اجازه می‌داد، شبستان‌هایی هم زیرِ زمین داشتند. این شبستان‌ها در تابستان خنك‌تر و در زمستان گرم‌تر بوده‌اند؛ مثل مسجد جامع نائین.
جالب است بدانیم كه مساجد منحصر به فردی در مندهاقان اصفهان وجود دارد، كه دارای شبستان‌های تابستانه است و در پشت بام شبستان و محراب تابستانی است كه به دلیل گرمای هوا چنین ساختاری داشته است.»
اضافه شدن گنبد به معماری مساجد
وی درباره ورود فرهنگ ایرانی به معماری مساجد گفت: «فرهنگ ایرانی به قدری قوی بود كه با ورود اسلام به ایران، به مساجد هم راه یافت. ما در دوران اشكانی و ساسانی یك بنای شاخصی به اسم «چارطاقی» داشتیم كه خاصیت نجومی (مثل چارطاقی نیاسر) و یا خاصیت آتشكده در خود داشتند.
به این صورت كه یك گنبد روی چهار ستون اصلی قرار می‌گرفت. این بنا تجلی یك كره است كه روی چهارپایه جهان ایستاده است. این معماری كه فلسفه الهی داشته است از معماری دوره ساسانی خود را وارد معماری مساجد اسلامی می‌كند و پذیرفته می‌شود.»
وی با اشاره به این كه مكاتب مختلفی مانند مكتب صفویه، مكتب خراسان و... در معماری وجود دارند، گفت: «در مكتب اصفهان كه از عصر صفویه گسترش یافت، 13 اصل را برای یك مجموعه معماری تعریف می‌كند.
یكی از آنها «وحدت در كثرت» و یكی دیگر «كثرت در وحدت» است.
اگر شما زیر یك گنبد بایستید، دایره‌ای كه گنبد روی پایه‌ها قرار می‌گیرد، كثرت است و نقطه دایره گنبد كه به ذات لایتناهی اشاره می‌كند، وحدت است.
وقتی ما از كثرت (محیط دایره بزرگ) به وحدت (نقطه مركز دایره) می‌رسیم، حس می‌كنیم كه در این میان بی‌نهایت دایره وجود دارد كه حلقه‌های عرفانی بزرگ و كوچك هستند.
اضافه شدت گنبد به معماری مساجد در جهان اسلام، به نظر من یك شاخصه عرفانی است و وقتی كسی زیر گنبد می‌ایستد، جای خود را در آن دوایر پیدا می‌كند و روزهای آینده می‌تواند جای خود را دوباره ارزیابی كند.
بنابراین راهیابی گنبد به مسجد، ویژگی‌های مختلف دارد كه كسانی كه در مسجد حضور پیدا می‌كنند، شاید آن را به طور علمی مورد بررسی قرار ندهند، اما به طور ذاتی در آنها وجود دارد.»
گفتنی است برنامه جوانگشت روزهای پنجشنبه و جمعه از ساعت 6:40 به مدت 80 دقیقه از شبكه رادیویی جوان پخش می‌شود.