در سال سوم هجرت و در شب نیمه ماه رمضان، خانه حضرت علی علیه السلام و فاطمه علیهماالسلام میزبان قدوم مولود مباركی شد كه شادی را با خود به خانه وحی آورد.
در این شب فرخنده، سبط اكبر پیامبر اكرم (ص) حضرت امام حسن مجتبی (ع) دیده به جهان گشود.
كنیه حضرت امام حسن مجتبی (ع) «ابومحمد» بوده است. جد بزرگوارش او را «ابومحمد» خطاب می نمود و كنیه دیگری برای آن حضرت ذكر نشده است.
اما برخی از القاب آن حضرت بدین شرح است: زكیّ، مجتبی، سیّد، تقی، نقی، طیّب، ولی و برّ مشهورترین این القاب، مجتبی و تقی است و نیز سیّد، كه پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله وسلم امام حسن علیه السلام را بدان ملقب فرموده‌اند.
می‌توان گفت بهترین و شادترین دوران زندگانی امام حسن علیه السلام همان دورانی است كه با رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله وسلم گذشت. امام حسن علیه السلام حدود هفت سال و شش ماه از عمر شریفش را در كنار جد بزرگوارش سپری نمود و از محبت‌های بی‌دریغ و بسیار ایشان بهره برد. علاقه و محبت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به حسن و حسین علیه السلام به جایی رسیده بود كه آن دو كودك را «ریحانه» می‌خواند و در جواب یكی از صحابه كه عرض كرد: «ای رسول خدا، آیا ایشان را دوست داری؟» فرمود: «چگونه ایشان را دوست ندارم این دو تن گل‌های خوش بوی من از دنیا هستند و من آن دو را می‌بویم»، و همین مضمون را درباره امام حسن علیه السلام فرمودند: «به راستی كه او گل خوش بوی من در دنیاست و به راستی كه این پسر من سیّد و آقاست».
بزرگی منش و سترگی روح آن امام، چندان بود كه پیامبر ارجمند اسلام صلی الله علیه و آله وسلم او را با كمی سن، در برخی از عهدنامه‌ها گواه می‌گرفت. آن گاه كه پیامبر به امر خدا، با اهل نجران، به مباهله برخاست، امام حسن و امام حسین و حضرت علی و فاطمه علیهاالسلام را نیز به فرمان خدای، همراه خویش برد و آیه تطهیر در پاك دامنی آن گرامیان فرود آمد.
از امام مجتبی سؤال شد: كرم چیست؟ فرمود: آغاز به بخشش نمودن پیش از درخواست نمودن و اطعام نمودن در وقت ضرورت و قحطی. سؤال شد: دنائت و پستی چیست؟ فرمود: كوچك بینی و دریغ از اندك
"تحف العقول ص225"
